Uit: Column Amigoe’s weekendbijlage Napa; 24-09-16; www.amigoe.com/pdf-napa

Het is al laat in de middag als ze binnenkomt. Ze zoekt naar de juiste woorden om mee te beginnen.

‘Tja, waar zal ik beginnen? Ik ben al vele jaren op het eiland. Ik hou van het leven hier. De mensen, de kleuren, de natuur, de zee….Maar toch kan ik mijn draai niet helemaal vinden…en dat was voorheen, in Nederland, eigenlijk ook al zo’.

Wat volgt is een relaas over haar leven. Van pieken en dalen, vallen en opstaan, maar vooral ook veel om dankbaar voor te zijn: lieve ouders, fijne broer en zus, een leuke nieuwe baan en een prettig gezin.

‘Je zult wel denken: wat doet ze hier dan, als alles toch best lekker loopt?’. Ik wacht op de rest van het verhaal. En die rest, die maakt heel veel duidelijk.

Ze verteld me over haar verzwegen pestverleden (‘want dat vond ik te zwaar voor mijn ouders om mee te dealen, dus bleef ik er alleen mee lopen’), over haar arbeidsbehoeften (‘maar mijn baas doet zijn best en werkt keihard; bovendien ben ik pas in mijn proeftijd, dus ik heb het er maar niet over’), over haar relatieconflicten naar aanleiding van haar man’s gokverslaving (‘maar hij heeft het vroeger zo zwaar gehad, en moet nu zijn frustraties ergens in kwijt kunnen, dus ik laat het maar zo’), en over de opvoedingsperikelen met haar puberdochter (‘dagelijks gaat ze mijn grenzen over, en ze wil niets doen in huis, maar verder is ze een schat hoor, dus ik blijf van alles voor haar doen’). Ze sluit af met een verhaal over haar schoonmoeder. Die leidt aan Alzheimer, en daar heeft ze in Nederland jarenlang voor gezorgd terwijl ze er zelf bijna aan onderdoor ging. ‘Maar ja, niemand anders deed het. En bovendien kon ik het er -met mijn parttime baan- best naast doen’.

Het wordt me duidelijk dat deze coachee een gouden hart heeft. Vredelievend en behulpzaam is. En een zeer groot verantwoordelijkheidsgevoel heeft. Maar vooral, dat ze een enorme loyaliteit kent naar haar omgeving toe. Of dat nou richting haar werk is, of haar huwelijk, of ten opzichte van haar familieleden: ze was trouw, is trouw en blijft trouw. Aan allemaal. Maar ook aan haarzelf?

Dit zette mij aan het denken. Loyaliteit. Een begrip dat we allemaal kennen, en waarmee we worden grootgebracht: wees trouw aan je ouders, aan je geloof, aan je ware vrienden, aan je baas. Een hond wordt immer geroemd vanwege trouw-zijn aan de baas. Mensen die 50 jaar getrouwd zijn worden geprezen vanwege hun trouw aan elkaar, en jubilarissen krijgen een huldiging wanneer ze 40 jaar in dienst van een bedrijf zijn.

Loyaliteit oftewel trouw….een mooie eigenschap, daar zal iedereen het over eens zijn. Als niemand meer loyaal was bestonden er geen langdurige dienstverbanden,- huwelijken,- vriendschapsrelaties, etcetera. Maar: zit er eigenlijk ook een keerzijde aan loyaliteit? Ja. Want dat bewijst mijn coachee. Zij is in de coachingspraktijk terecht gekomen omdat haar grote loyaliteit aan alles en iedereen ten koste is gegaan van haarzelf. Logisch dat zij haar draai niet meer kan vinden, want blijkbaar is zij de grens tegenkomen. Haar persoonlijke grens die zegt: Stop! Nu is het genoeg geweest. Wanneer ben jij aan de beurt, wanneer is het tijd voor jouw behoeften en wensen? Wanneer moet de ander zijn of haar eigen verantwoordelijkheid nemen? Tot hoever ga je…?

Loyaliteit is dus een prachtige eigenschap, maar zou vergezeld moeten zijn van een zekere begrenzing. Met een afbakening tussen datgene wat je uit jezelf echt graag wilt doen voor een ander, en het moment dat je voelt dat je te ver doorschiet. Dat is het moment waarop iets tegen je gaat werken; dat je er zelf haast aan onderdoor gaat; dat je structureel verantwoordelijkheden op je neemt die eigenlijk bij een ander horen.

Laten we  de ‘Kernkwadranten’ van organisatieontwikkelaar Daniel Ofman er eens bijpakken. Hij heeft een model ontwikkeld (‘Kernkwadrant’) waarin 3 eigenschappen beschreven staan die horen bij 1 karaktereigenschap (‘Kernkwaliteit’). Het is heel boeiend en leerzaam om te zien waartoe mooie kwaliteiten die mensen hebben, uiteindelijk kunnen leiden in zowel positieve-als negatieve zin. In zijn kernkwadrant van ‘type 6: Loyaliteit’ omschrijft  hij het als volgt:

• Kernkwaliteit: Loyaliteit
• Valkuil: Onderdanigheid
• Uitdaging: Zelfvertrouwen
• Allergie: Hoogmoed

Kortom: loyaliteit is een mooie eigenschap, maar de valkuil ervan is volgens Ofman: onderdanigheid. Dat je je, als je er te ver in doorschiet, te  onderdanig opstelt. Het spreekt voor zich dat je daardoor het risico loopt dat er dus vaak grenzen overschreden zullen worden. Met misbruik als gevolg. De uitdaging is hier, om voldoende zelfvertrouwen op te bouwen, waardoor je die grenzen tijdig bewaakt. Want dan kun je de juiste inschattingen maken, en acties ondernemen die weliswaar goed zijn voor de ander, maar ook goed voor jezelf. Mensen die vaak denken vanuit eigenbelang, en zichzelf het belangrijkste vinden, wekken bij de loyale persoonlijkheid snel weerstand (allergie) op.

Op basis van datzelfde principe gaan we aan de slag tijdens de coaching. Deze coachee heeft goede intenties en een mooie kernkwaliteit. Maar ze moet die kwaliteit koesteren door beter te leren begrenzen, en dat kan alleen op basis van voldoende zelfvertrouwen. Door naast veel te geven ook te geloven dat ze de moeite waard is, en dat haar mening, gevoelens, belangen en behoeften er ook toe doen. Door vaker voor zichzelf op te komen, en te stoppen wanneer dat nodig is. Op die manier komt er voldoende ruimte voor haarzelf, zonder de noden en behoeften van anderen uit het oog te verliezen.

Na een jaar stapt er een trotse vrouw de deur uit, die beter weet wat ze wil, en tot hoever ze kan gaan. Een mooi mens, vol liefde voor haar medemens, en met voldoende vertrouwen in zichzelf.

Uit Weekendbijlage Amigoe/Ñapa, d.d. 27 augustus 2016; www.amigoe.com/pdf-napa

Rond deze tijd zijn de scholen weer begonnen, en de meesten van ons -enkele geluksvogels daargelaten- weer terug van vakantie.

Dat kan een vakantie in eigen land zijn, maar ook een buitenland vakantie.
We hebben het werk en de dagelijkse beslommeringen even losgelaten, de zorgen even opzij gezet.
We bezochten lekker vaak het strand, deden culturele activiteiten, verzetten de zinnen bij de Movies, en eindigden de dag vaker dan ons lief was in een fastfoodrestaurant. De kinderen willen tenslotte ook wat….

Buitenland vakanties zijn uitermate beschikt om alles even los te kunnen laten, al leveren ze vaak – eerlijk is eerlijk- ook de nodige stress op. Maar ook op ons mooie eilandje zijn er talloze geschikte plekken voor bezinning, rust en ontspanning.

Maar waarom is dat nou eigenlijk zo belangrijk, dat bezinnen en ontspannen? En dat uitrusten en, uiteindelijk, loslaten? Zelfs workaholics geven het toe in de coachingspraktijk: er is meer dan werken alleen. Want hoe leuk is werken nog als je geen tijd hebt om van je vrijetijd te genieten, om je zuurverdiende geld uit te geven, en tijd door te brengen met je dierbaren?

Hoe goed ben je nog in staat om je werk te doen, als je continu totally stressed- out bent vanwege deadlines, targets, meetings, beoordelingen en het boeken van allerlei resultaten? Precies: niet. Op den duur geeft je lichaam het op en je geest volgt, of omgekeerd.
Ook op Curacao, waar de kwaliteit van leven zo gekoesterd wordt, neemt het stressgehalte van werknemers langzaam maar zeker toe.

Dus vakanties zijn nodig om hierover na te denken, om de broodnodige afstand te nemen van alle dagelijkse beslommeringen en van -al dan niet triviale- zaken die de meeste werkende mensen fulltime bezighouden.

Vakanties zijn ervoor om weer lekker in ons vel te komen te zitten, zonder (te) snel geïrriteerd te zijn, of moe of overbelast. Zonder je druk te maken om zaken als: rekeningen, proefwerkweken, verbouwingen en targets. Om weer onbezorgd van zaken als kinderen, familie & vrienden, vrijetijdsactiviteiten en hobbies te kunnen genieten.

Daarom dus. Vakantie: We snakken ernaar, en leven er, bewust en onbewust, zo enorm naartoe. Vaak genieten we er enorm van, op eigen terras of elders.Facebook staat na afloop vol met zonnige vakantiefotos- en verhalen. Souvenirs zijn uitgestald, de koffers weer uitgepakt. En wij zijn weer tevreden en lekker uitgerust, en genieten nog wat na. Maar hoe kan het dan toch zijn dat we dat speciale ‘vakantiegevoel’ na afloop nooit lang kunnen vasthouden?

Dat heeft waarschijnlijk te maken met de natuurlijke neiging van de mens, om toch vooral niet onder te doen voor de rest. Mensen blijven toch kuddedieren. We gaan dus na zo’n heerlijke periode van rust en bezinning weer akelig snel over tot’ de orde van de dag’, en werken keihard tot we de achterstanden van na de vakantie weer hebben ingehaald. Na een paar dagen zijn we weer net zo gestressd, onrustig en preokupa als daarvoor. Werknemers stimuleren elkaar om ervoor te gaan en om bij te blijven; werkgevers stimuleren de medewerkers om toch vooral fink te presteren. En coaches? Die zitten na vakantieperiodes regelmatig met gefrustreerde werknemers die inzichzelf en hun baan teleurgesteld zijn. Omdat ze er ‘niet snel genoeg in kunnen komen’, vanwege al het werk dat op ze ligt te wachten, of omdat ze al zo snel weer in de ‘daily grind’ zitten.

Gevolg: Weg vakantiegevoel. Weg rust, en weg ontspannen versie van jezelf. Die versie die je meestal nou juist zo leuk vind!

Het is dus zaak om het typische na-de- vakantiegevoel zo lang mogelijk vast te houden op zo’n manier, dat je de beste versie van jezelf overhoudt. Ontspannen maar scherp. Uitgerust maar actief. Mentaal fit en lichamelijk moe-maar-voldaan. Gemotiveerd maar niet werkverslaafd.

Soms wil het weleens helpen om iets eerder op te staan en wat ademhalingsoefeningen te doen. Of achter je bureau tijd te nemen voor wat korte ontspanningsoefeningen. Of om niet in een overvolle kantine of achter je computerscherm te pauzeren, maar buiten. Of om ondanks je vermoeidheid toch te gaan sporten, tekenen of dominospelen na je werk. Of dollen met je hond, spelen met je kind,of -al is het maar een stukje- in dat mooie boek te lezen. Durf tijdens je werk eens even ‘los’ te laten. Uit de kudde te stappen en te dagdromen, te fantaseren en te brainstormen. Door stil te staan bij waarom je ookal weer bent gaan doen wat je doet; bij wat daar ooit zo leuk, uitdagend of boeiend aan was, en hoe je het voor jezelf weer leuk kunt maken. Je hoofd heel even weer vrijmaken dus, zodat je weer opgeladen bent, gemotiveerd en creatief. Of misschien wel innovatief! Maar tenminste produktief…

Wees de beste en leukste versie van jezelf door teveel stress te vermijden, door de juiste prioriteiten te stellen, en door -zoveel als mogelijk is- te gaan doen wat je boeiend, leuk en belangrijk vind. Dan houdt je jezelf gemotiveerd, en worden de vakanties automatisch een welkome aanvulling in plaats van een broodnodige break voor ontladen en opladen. Vergeet ook niet om geregeld te relativeren, en flink te blijven lachen; om jezelf, de hectiek, de treadmill. En het mooie is, dat dat ook heel goed buiten de vakantieperiodes kan…

Veel succes!

Uit: Column Amigoe’s weekendbijlage Napa; 18-06-16; www.amigoe.com/pdf-napa

Er klinkt een diepe zucht door de gespreksruimte. Ze zit voor me met haar handen in het haar. Vorige maand heeft ze te horen gekregen dat ze ontslagen is. Haar functie kwam te vervallen, nadat bleek dat computers het werk ook konden doen. Dat heeft een flinke deuk in haar zelfvertrouwen gegeven. Ze is een alleenstaande moeder, die twee kinderen te verzorgen heeft. En de auto moet ook nog afbetaald worden.

Hij is gespannen en knippert veel met zijn ogen. Dat doet hij z’n hele leven al, maar sinds hij 2 maanden geleden zonder werk kwam te zitten is het beduidend erger geworden. Hij moest vertrekken toen zijn tijdelijke contract afgelopen was. Terwijl hij verwacht had te kunnen blijven. Hij had alles gegeven voor de baan, maar het was toch niet zijn schuld dat hij plotseling ziek was geworden? Het maakt hem boos. Hoe zal hij zijn gezin kunnen verzorgen in de toekomst? Zal hij z’n zware hypotheek kunnen aflossen? Blijft hij gezond? En: hoe zal zijn familie reageren? Hij was altijd de Grote Belofte van de familie….

Ze glimlacht. ‘Hoe ik me voel na mijn ontslag?’ zegt ze desgevraagd. ‘Prima!’. Want nu heeft ze eindelijk tijd voor haar vriendinnen. Voor de huishouding en de honden. En voorzichzelf. Ze was er eigenlijk al veel langer klaar mee, met dat 24-7 klaarstaan voor haar veeleisende werkgever. Door de jaren heen zag ze steeds meer mensen gedwongen vertrekken, nadat diverse taken uitbesteed werden aan landen met goedkopere krachten. Haar plan was toch al om weg te gaan. Alleen niet zo plotseling, en niet op deze manier. Maar toch; ze heeft er vrede mee. Ze heeft een mooie regeling kunnen treffen, en is vol vertrouwen over de toekomst.

Hij oogt onverschillig. Hoe hij zich voelt weet hij eigenlijk niet. Triest, opgelucht, bevrijd of teleurgesteld. Eigenlijk een beetje van alles. Het ging eigenlijk ook niet meer lekker op z’n werk. Hij haalde z’n deadlines vrijwel nooit, en vond zijn werk weinig zinvol. Hij snapt de beslissing van z’n werkgever wel om hem te ontslaan. Maar ja, zijn vriendin is wel zwanger van hun eerste kindje. Ze wilden net een huis kopen. En hij had de droom om een eigen bedrijf te beginnen, maar is een loondienst baan nu niet veiliger?

Dit zijn allemaal verschillende reacties uit de coachingspraktijk. Op iets dat velen vrezen, en menigeen ook daadwerkelijk overkomt: ontslagen worden. Soms volgt ontslag op een bezuinigingsmaatregel, soms op functioneringsproblematiek, en soms is er teveel twijfel om een vast contract met iemand aan te gaan. Met als gevolg dat een contract -soms onverwacht- niet verlengd wordt.

Ook werkgevers zijn doorgaans aangedaan en in verwarring waar het ontslag (of contractverlengings- vraagstukken) en de aanloop daarnaartoe betreft. Moeten ze die medewerker nou laten gaan of niet? Want wie krijgen ze ervoor terug? Wat zijn de gevolgen voor betreffende werknemers, kunnen zij nog wel een goed bestaan opbouwen? En hebben ze eigenlijk niet te weinig geïnvesteerd in die dame van de administratie, die al jaren onderpresteert? Terwijl die manager vroeger toch zo goed functioneerde, maar: hij is nu wel erg duur geworden. Kan het bedrijf zo’n zware overhead nog wel aan? En ban serio: die secretaresse heeft nu toch alle bijscholingen gehad die er bestaan. Inmiddels hadden ze daar toch wel de output van mogen ervaren? Maar wat te denken van die geweldige nieuwe, tijdelijke kracht? Hadden ze het geld maar om die voor het bedrijf te behouden; nu moeten ze die kracht helaas weer laten gaan.

Wanneer een werkgever  besluit om -gedwongen of met wederzijds goedvinden- mensen te laten gaan, is dat meestal toch een zeer bittere pil voor beide partijen. Werkgevers maken zich druk over de gevolgen voor de ontslagene, het bedrijf, opvolging, evt. rechtszaken en de reacties van de collega’s op de afdeling. Werknemers voelen zich in eerste instantie vaak verdrietig, nutteloos, en afgedankt en gaan een onzekere tijd tegemoet.

Hoe een contractontbinding door een werknemer ervaren wordt, is per persoon verschillend. Deskundigen geven aan dat het verwerken van een ontslag -net als een echtscheiding- veel overeenkomsten vertoond met de fasen van rouwverwerking. In de praktijk zie ik alle fasen voorbij komen: van woede, ongeloof en verdriet naar acceptatie. Verder spelen zaken als leeftijd, opleidingsachtergrond, maatschappelijke-en omgevingsfactoren, leefomstandigheden en iemand’s persoonlijkheid een grote rol.

De coachee die gespannen met z’n ogen knipperde, voelde zich gedeprimeerd en erg onzeker na zijn ontslag bij een winkelketen. Hij is van middelbare leeftijd en in het bezit van een hogere beroepsopleiding. Zijn plotselinge ziekte heeft hem verrast, want hij was altijd een gezonde medewerker. Loyaal en gedreven. Zijn familie draagt hem op handen, want hij heeft als enige gestudeerd. Daarnaast viel hij op door zijn motivatie, ambitie en positieve persoonlijkheid. Door de jaren heen is hij zich -net als vele anderen- gaan identificeren met zijn beroep. Hij zag zichzelf niet meer als een eigen persoonlijkheid. Ontslag betekende voor hem dus het verliezen van zijn identiteit. Tijdens de coaching lag de nadruk dan ook op verwerking en het her-opbouwen van de eigen identiteit. Uiteindelijk heeft hij zichzelf weer een beetje gevonden, en tevens: een nieuwe baan.

Voorzichtig is een verschuiving te merken in de benadering van werkgevers. Er wordt vaker voor een alternatieve aanpak gekozen: interne begeleiding naar het ontslag toe; inschakeling van een outplacementbureau bij het traject van ontslag naar een nieuwe baan; coaching of psychologische ondersteuning, en/of zoveel mogelijk in gezamelijk overleg toewerken naar een goede afronding. Dit is helaas nog geen standaard-aanpak. Als coach merk ik dat zorgvuldigheid en toewerken naar een gezamelijke oplossing vaak het allerbeste werkt. Hierdoor blijft de schade beperkt, en ontstaat er ruimte voor acceptatie, persoonlijke groei en hernieuwde energie om weer verder te kunnen.

Op Curacao:

HR Services & Outplacementbureau Plan B, www.2planb.com; Directie Arbeidszaken, www.diraz.info