Uit: Column Amigoe’s weekendbijlage Napa; 18-06-16; www.amigoe.com/pdf-napa
Er klinkt een diepe zucht door de gespreksruimte. Ze zit voor me met haar handen in het haar. Vorige maand heeft ze te horen gekregen dat ze ontslagen is. Haar functie kwam te vervallen, nadat bleek dat computers het werk ook konden doen. Dat heeft een flinke deuk in haar zelfvertrouwen gegeven. Ze is een alleenstaande moeder, die twee kinderen te verzorgen heeft. En de auto moet ook nog afbetaald worden.
Hij is gespannen en knippert veel met zijn ogen. Dat doet hij z’n hele leven al, maar sinds hij 2 maanden geleden zonder werk kwam te zitten is het beduidend erger geworden. Hij moest vertrekken toen zijn tijdelijke contract afgelopen was. Terwijl hij verwacht had te kunnen blijven. Hij had alles gegeven voor de baan, maar het was toch niet zijn schuld dat hij plotseling ziek was geworden? Het maakt hem boos. Hoe zal hij zijn gezin kunnen verzorgen in de toekomst? Zal hij z’n zware hypotheek kunnen aflossen? Blijft hij gezond? En: hoe zal zijn familie reageren? Hij was altijd de Grote Belofte van de familie….
Ze glimlacht. ‘Hoe ik me voel na mijn ontslag?’ zegt ze desgevraagd. ‘Prima!’. Want nu heeft ze eindelijk tijd voor haar vriendinnen. Voor de huishouding en de honden. En voorzichzelf. Ze was er eigenlijk al veel langer klaar mee, met dat 24-7 klaarstaan voor haar veeleisende werkgever. Door de jaren heen zag ze steeds meer mensen gedwongen vertrekken, nadat diverse taken uitbesteed werden aan landen met goedkopere krachten. Haar plan was toch al om weg te gaan. Alleen niet zo plotseling, en niet op deze manier. Maar toch; ze heeft er vrede mee. Ze heeft een mooie regeling kunnen treffen, en is vol vertrouwen over de toekomst.
Hij oogt onverschillig. Hoe hij zich voelt weet hij eigenlijk niet. Triest, opgelucht, bevrijd of teleurgesteld. Eigenlijk een beetje van alles. Het ging eigenlijk ook niet meer lekker op z’n werk. Hij haalde z’n deadlines vrijwel nooit, en vond zijn werk weinig zinvol. Hij snapt de beslissing van z’n werkgever wel om hem te ontslaan. Maar ja, zijn vriendin is wel zwanger van hun eerste kindje. Ze wilden net een huis kopen. En hij had de droom om een eigen bedrijf te beginnen, maar is een loondienst baan nu niet veiliger?
Dit zijn allemaal verschillende reacties uit de coachingspraktijk. Op iets dat velen vrezen, en menigeen ook daadwerkelijk overkomt: ontslagen worden. Soms volgt ontslag op een bezuinigingsmaatregel, soms op functioneringsproblematiek, en soms is er teveel twijfel om een vast contract met iemand aan te gaan. Met als gevolg dat een contract -soms onverwacht- niet verlengd wordt.
Ook werkgevers zijn doorgaans aangedaan en in verwarring waar het ontslag (of contractverlengings- vraagstukken) en de aanloop daarnaartoe betreft. Moeten ze die medewerker nou laten gaan of niet? Want wie krijgen ze ervoor terug? Wat zijn de gevolgen voor betreffende werknemers, kunnen zij nog wel een goed bestaan opbouwen? En hebben ze eigenlijk niet te weinig geïnvesteerd in die dame van de administratie, die al jaren onderpresteert? Terwijl die manager vroeger toch zo goed functioneerde, maar: hij is nu wel erg duur geworden. Kan het bedrijf zo’n zware overhead nog wel aan? En ban serio: die secretaresse heeft nu toch alle bijscholingen gehad die er bestaan. Inmiddels hadden ze daar toch wel de output van mogen ervaren? Maar wat te denken van die geweldige nieuwe, tijdelijke kracht? Hadden ze het geld maar om die voor het bedrijf te behouden; nu moeten ze die kracht helaas weer laten gaan.
Wanneer een werkgever besluit om -gedwongen of met wederzijds goedvinden- mensen te laten gaan, is dat meestal toch een zeer bittere pil voor beide partijen. Werkgevers maken zich druk over de gevolgen voor de ontslagene, het bedrijf, opvolging, evt. rechtszaken en de reacties van de collega’s op de afdeling. Werknemers voelen zich in eerste instantie vaak verdrietig, nutteloos, en afgedankt en gaan een onzekere tijd tegemoet.
Hoe een contractontbinding door een werknemer ervaren wordt, is per persoon verschillend. Deskundigen geven aan dat het verwerken van een ontslag -net als een echtscheiding- veel overeenkomsten vertoond met de fasen van rouwverwerking. In de praktijk zie ik alle fasen voorbij komen: van woede, ongeloof en verdriet naar acceptatie. Verder spelen zaken als leeftijd, opleidingsachtergrond, maatschappelijke-en omgevingsfactoren, leefomstandigheden en iemand’s persoonlijkheid een grote rol.
De coachee die gespannen met z’n ogen knipperde, voelde zich gedeprimeerd en erg onzeker na zijn ontslag bij een winkelketen. Hij is van middelbare leeftijd en in het bezit van een hogere beroepsopleiding. Zijn plotselinge ziekte heeft hem verrast, want hij was altijd een gezonde medewerker. Loyaal en gedreven. Zijn familie draagt hem op handen, want hij heeft als enige gestudeerd. Daarnaast viel hij op door zijn motivatie, ambitie en positieve persoonlijkheid. Door de jaren heen is hij zich -net als vele anderen- gaan identificeren met zijn beroep. Hij zag zichzelf niet meer als een eigen persoonlijkheid. Ontslag betekende voor hem dus het verliezen van zijn identiteit. Tijdens de coaching lag de nadruk dan ook op verwerking en het her-opbouwen van de eigen identiteit. Uiteindelijk heeft hij zichzelf weer een beetje gevonden, en tevens: een nieuwe baan.
Voorzichtig is een verschuiving te merken in de benadering van werkgevers. Er wordt vaker voor een alternatieve aanpak gekozen: interne begeleiding naar het ontslag toe; inschakeling van een outplacementbureau bij het traject van ontslag naar een nieuwe baan; coaching of psychologische ondersteuning, en/of zoveel mogelijk in gezamelijk overleg toewerken naar een goede afronding. Dit is helaas nog geen standaard-aanpak. Als coach merk ik dat zorgvuldigheid en toewerken naar een gezamelijke oplossing vaak het allerbeste werkt. Hierdoor blijft de schade beperkt, en ontstaat er ruimte voor acceptatie, persoonlijke groei en hernieuwde energie om weer verder te kunnen.
Op Curacao:
HR Services & Outplacementbureau Plan B, www.2planb.com; Directie Arbeidszaken, www.diraz.info
